پايان جهان
ماهواره WMAP نه تنها دقيق ترين نگاه اجمالي را در مورد سال هاي ابتدايي جهان، براي ما فراهم مي آورد، بلكه تصوير دقيقي از چگونگي مرگ جهان را نيز ارائه مي كند. همانگونه كه نيروي مرموز ضد گرانش، در ابتداي زمان كهكشان ها را از هم دور ساخت، همين نيرو جهان را به سمت سرنوشت نهايي خود سوق مي دهد.
در گذشته ستاره شناسان تصور مي كردند كه انبساط جهان به تدريج رو به كاهش مي گذارد. ولي هم اكنون ما مي دانيم كه در حقيقت انبساط جهان در حال شتاب گرفتن است و كهكشان ها با سرعت فزاينده اي در حال دور شدن از ما هستند. همان انرژي تاريكي كه 73 در صد مجموع مواد و انرژي موجود در جهان را تشكيل مي دهد، با راندن كهكشان ها از هم، انبساط جهان را سرعت مي بخشد. آدام ريس، از انيستيتوي تلسكوپ جهاني مي گويد: "جهان مانند راننده اي رفتار مي كند كه با نزديك شدن به چراغ قرمز سرعت را كم كرده و سپس با سبز شدن چراغ، پدال گاز را مي فشارد."
در طول 150 ميليارد سال آينده، در صورتي كه عاملي باعث معكوس شدن روند انبساط نگردد، كهكشان راه شيري تقريباً به كهكشاني تنها تبديل مي شود؛ در شرايطي كه 99999/99 درصد از تمام كهكشان هاي اطراف از مرز قابل رويت ما فراتر رفته اند. كهكشانهاي آشناي آسمان شب، آنچنان با سرعت از ما دور مي شوند كه نور آن ها هرگز به ما نخواهد رسيد. خود كهكشان ها از بين نمي روند، ولي آنقدر از ما دور خواهند شد كه رصد آن ها از طريق تلسكوپ ديگر امكان پذير نخواهد بود. با اينكه جهان قابل رويت ما تقريباً شامل 100 ميليارد كهكشان است، در 150ميليارد سال آينده، تنها چندين هزار كهكشان در ابر خوشه محلي كهكشانها، قابل رويت خواهند بود. حتي با فراتر رفتن در زمان، تنها گروه محلي ما، شامل تقريباً 36 كهكشان، تمام جهان قابل رويت را تشكيل خواهند داد. ميلياردها كهكشان از افق ديد ما خواهند گريخت. (به اين دليل كه گرانش داخل گروه محلي، براي غلبه بر انبساط جهان كافي است. وقتي كه كهكشان هاي دور دست از نظر غايب مي شوند، ستاره شناساني كه در آن عصر زندگي خواهند كرد، ممكن است اصلاً قادر به شناسايي هيچ انبساطي نباشند؛ زيرا كه گروه محلي كهكشان ها، خود به طور داخلي انبساط نمي يابد. در آينده دور، وقتي ستاره شناسان آسمان شب را براي اولين بار مورد بررسي قرار دهند، ممكن است نفهمند كه انبساطي وجود دارد و نتيجه بگيرند كه جهان ايستا است و تنها از 36 كهكشان تشكيل شده است.)
اگر اين نيروي ضد گرانش ادامه داشته باشد، جهان عاقبت در يك انجماد بزرگ به پايان خواهد رسيد. با نزديك شدن دماي فضا به صفر مطلق، دمايي كه مولكول ها در آن خود به سختي حركت مي كنند، تمام حيات هوشمند موجود در جهان در نهايت، در يك مرگ دردناك منجمد خواهد شد. ميلياردها ميليارد سال ديگر، ستارگان از درخشش خواهند ايستاد، شعله هاي اتمي آ ن ها با به اتمام رسيدن سوخت شان فروكش خواهد كرد و آسمان براي هميشه تاريك خواهد شد. در اثر انبساط كيهاني، جهان مرده سردي از ستاره هاي كوتوله سياه، ستاره هاي نوتروني، و سياهچاله ها باقي خواهد ماند. و حتي با گذشت زمان، سياهچاله ها باقي خواهد ماند. و حتي با گذشت زمان، سياهچاله ها نيز انرژي خود را از دست خواهند داد و غبار سرد بي جاني از ذرات بنيادين سرگردان باقي خواهند ماند. در چنان جهان سياه و سردي، حيات هوشمند، با هر تعريف قابل تصوري، از نظر فيزيكي غير ممكن خواهد بود. قوانين پولادين ترموديناميك انتقال هرگونه اطلاعات در چنين محيط منجمدي را غير ممكن مي دانند و حيات لزوماً متوقف خواهد شد.
اين ايده كه جهان سرانجام در انجماد، به عمر خود پايان خواهد داد، اولين بار در قرن هجدهم مطرح شد. چارلز داروين، در تفسير اين مفهوم كه قوانين فيزيكي ظاهراً تمام زندگي هوشمند را نابود خواهند كرد، نوشته است: "با پذيرش آنچه من به آن معتقدم، كه انسان در آينده دور موجود بسيار كاملتري از آنچه امروز هست خواهد بود، اين فكر غير قابل تحملي است كه بپذيريم انسان و ديگر موجودات با ادراك، پس از دوره اي بلند مدت از پيشرفت تدريجي، محكوم به نابودي كامل باشند." متاسفانه آخرين داده هاي به دست آمده از ماهوارهWMAP، ظاهراً تحقق كابوس داروين را تاييد مي كنند.
اينكه سرنوشت حيات هوشمند در جهان، ضرورتاً مرگ است، قانوني فيزيكي است. ولي مطابق قانون تكامل، وقتي محيط تغيير كند، حيات، يا آن را ترك مي كند، يا خود را تطبيق مي دهد يا از بين مي رود. از آنجايي كه تطبيق با جهاني كه در حال انجماد تا حد مرگ است، غير ممكن به نظر مي رسد، تنها گزينه هاي باقي مانده، مردن يا ترك اين جهان است. با روبروشدن با مرگ نهايي جهان، آيا اين امكان وجود دارد كه تمدن هاي تريليون ها سال بعد از ما، پيش از رويارويي با مرگ نهايي، فناوري مورد نياز را به خدمت گرفته و جهان را با يك "قايق نجات" ترك كرده و به جهان ديگري تغيير مكان دهند؛ جهاني جوان تر و گرم تر؟ يا اينكه ازفن آوري برتر خود براي ساختن يك "حلقه زماني" استفاده كرده و به گذشته خود، زماني كه دماي جهان بيشتر بود، سفر كنند؟
برخي از فيزيكدانان با استفاده از آخرين دستاوردهاي فيزيك پيشرفته، روش هايي كاملاً نظري ولي محتمل را مطرح كرده اند كه واقع گرايانه ترين نگرش به دروازه هاي ورود به ابعاد بالاتر به ديگر جهان ها را فراهم مي كنند. امروزه تخته سياه هاي آزمايشگاه فيزيك در سراسر جهان، مملو هستند از معادلات رياضي فيزيكدانان؛ در پي يافتن اين حقيقت كه آيا كسي موفق خواهد شد با استفاده از انواع عجيب انرژي و سياهچاله ها، گذرگاهي به ديگر جهان ها باز كند؟ آيا ممكن است تمدني پيشرفته بتواند ميليون ها ميليارد سال بعد، براي ورود به جهان هاي ديگر، از قوانين شناخته شده فيزيكي بهره بگيرد؟
استيون هوكينگ، ستاره شناس دانشگاه كمبريج، يكبار به طعنه گفته است: "كرمچاله ها، در صورتيكه وجود داشته باشند، براي سفرهاي فضايي سريع مناسب خواهند بود. شما مي توانيد از درون يك كرمچاله به گوشه ديگر كهكشان برويد و به موقع براي ناهار بازگرديد."
و اگر كرمچاله ها و گذرگاه هاي ورود به ابعاد ديگر، كوچك تر از آن باشند كه امكان مهاجرت از اين جهان را فراهم آورند، آنگاه انتخاب ديگري وجود خواهد داشت: كاستن حجم كلي اطلاعات يك تمدن هوشمند پيشرفته به سطح مولكولي و تزريق آن از درون گذرگاه؛ جايي كه سيستم در طرف ديگر بتواند مجدداً خود را بازسازي كند. به اين ترتيب ممكن است يك تمدن كامل، بذر خود را از درون يك بُعد گذر ارسال نموده و مجدداً در طرف ديگر، با تمام شكوه و جلال، خود را برپا كند. اَبَر فضا، به جاي اينكه تنها بازيچه اي براي فيزيكدانان نظري باشد، اين قابليت را هم دارد كه بتواند راه نجات حيات هوشمند در جهاني رو به مرگ باشد.
براي درك كامل مفهوم اين واقعه، ما ابتدا بايد بفهميم چگونه ستاره شناسان و فيزيكدانان با زحمت زياد به اين نتايج حيرت انگيز رسيده اند. كتاب جهان هاي موازي، با تمركز بر روي پارادوكس هايي كه قرن ها به موضوعاتي از اين دست پرداخته اند و نقطه اوج آن در نظريه تورم تبلور مي يابد، به مرور تاريخ كيهان شناسي پرداخته است. نظريه تورم با تمام داده هاي تجربي سازگار است و ما را سمت پذيرش مفهوم جهان هاي چند گانه نيز سوق مي دهد.