مطالب علمی

با توجه به اینکه ماههای قمری براساس رؤیت هلال ماه بوده و مراسم دینی مسلمانان هم بر پایه ماههای قمری انجام میگیرد رویت هلال ماه نو دارای اهمیت زیادی است.در وضعیت محاق٬ ماه بین زمین و خورشید،  قرار داشته و تمام سطح ماه که رو به زمین  است تاریک و تقریباً غیر قابل مشاهده  می باشد.  با جابه جا شدن ماه در مدار خود رفته رفته بخشي از آن از خورشيد نور مي گيرد و هلال ماه تشكيل مي شود. اصطلاحا" به اين لحظه مقارنه ماه و خورشيد يا ماه نو گفته مي شود. در واقع مقارنه لحظه تولد ماه است. با افزايش سن هلال(مدت زمان گذشته از مقارنه) به تدريج هلال ماه ضخيم تر مي شود. 

علاوه بر این عوامل مختلفي در رويت هلال ماه موثر خواهند بود از جمله:

1-سن ماه: به مدت زمان سپری شده بعد از مقارنه، سن ماه می گویند. سن ماه می تواند بر حسب ساعت برای سن کم تر از روز و یا بر حسب روز بیان شود.پایین بودن سن ماه می تواند موجب نازکی ماه می شود. اما هر ماه نازکی سن کم ندارد، زیرا مقدار سن ماه قابل رؤیت به محل قرار گرفتن ماه در مدارش نسبت به نقاط حضیض(نقطه ای از مدار ماه به دور زمین که در نزدیک ترین فاصله با زمین قرار دارد) و اوج(نقطه ای از مدار ماه به دور زمین که در دورترین فاصله با زمین قرار دارد) بستگی دارد. 

2- مدت مكث : هلال هاي شامگاهي پس از غروب خورشيد، غروب مي كنند. فاصله زماني بين غروب خورشيد و غروب ماه را مدت مكث مي گويند. هر چه مدت مكث بيشتر باشد ماه مدت بيشتري در آسمان است و آسمان تاريك تر مي شود و امكان رويت فراهم مي شود. البته مدت مكث هلال هاي باريك كمتر از يك ساعت و در برخي از موارد كمتر از 40 دقيقه است. معمولاً چنين هلال هايي بلافاصله پس از غروب خورشيد قابل مشاهده نخواهند بود و رصدگر بايد دقايقي تحمل كند تا شرايط مناسب فراهم شود.

زمان غروب خورشيد : چون هلال ماه شامگاهي پس از غروب خورشيد مشاهده مي شود. هر چه خورشيد ديرتر غروب كند، سن و جدايي زاويه اي هلال افزايش مي يابد. بنابراين هر چه به سمت نواحي غربي برويم شرايط رويت هلال بهتر مي شود.

3-پهنای منطقه روشن هلال ماه: طول کشیدگی منطقه¬ی روشن شده روی سطح ماه از دید ناظر زمینی که با جدایی زاویه¬ای نسبت مستقیم دارد را پهنای منطقه¬ی روشن  می¬گویند.

4-ضخامت هلال ماه: زاویۀ بین دو سر پهنای منطقه¬ی روشن هلال ماه در وسط هلال ماه که بیشترین ضخامت را دارد به رأس چشم ناظر  ضخامت هلال ماه را گویند. معمولاً ضخامت ، هشت ثانیه برای ابزار و پانزده ثانیه برای چشم ، دو حد نهایی برای رویت پذیری هلال با چشم مسلح و چشم غیر مسلح می¬باشند.

5-فاز هلال ماه :

درصد بخش روشن سطح ماه از دید ناظر واقع در مرکز زمین را فاز ماه می¬گویند. هر چه فاز ماه بیشتر باشد ضخامت و جدایی هلال بیشتر بوده و در نتیجه رویت¬پذیری هلال ساده¬تر می¬گردد.

6-طول کمان هلال ماه: طبق بررسی علمی « دانژون » در جدایی هفت درجه طول کمان هلال ، صفر درجه می¬باشد. با افزایش جدایی زاویه¬ای به سرعت طول کمان هلال افزایش می¬یابد ، هر چه طول کمان هلال بیشتر باشد رؤیت¬پذیری هلال آسان¬تر خواهد بود.

7-اختلاف سمت هلال ماه و خورشید: اختلاف بین زوایای سمت ماه و خورشید پارامتر دیگری برای رؤیت ¬پذیری هلال ماه در نظر گرفته می¬شود. همیشه برای یک جدایی زاویه¬ای مشخص هلال ماه ، از نیمکر¬ه¬ی جنوبی تا نیمکره¬ی شمالی زمین، ناظران با اختلاف سمت¬ها و ارتفاع¬های مختلفی از هلال ماه روبرو می¬شوند با کاهش ارتفاع ، اختلاف سمت افزایش می¬یابد و بالعکس.

8- زاویه¬ی هلال ماه با افق: برای رصد هلال ماه نیاز است، مشخص شود که سمت غرب هلال ماه با افق چه زاویه¬ای می¬سازد.

9- موقعیت ناظر: به دلیل ارتباط مستقیم کلیه¬ی پارامترهای رؤیت ¬پذیری فوق با محل و موقعیت ناظر لذا مختصات جغرافیایی ناظر به عنوان پارامتر اساسی در محاسبات رؤیت هلال به کار می¬رود. طول و عرض جغرافیایی و ارتفاع ناظر از سطح دریا به عنوان موقعیت سه بعدی ناظر در محاسبات مورد استفاده قرار می¬گیرند.

10-ارتفاع هلال: زاویه¬ی مرکز ماه تا افق ناظر برابر با ارتفاع ماه می¬باشد.

هلال ماه رمضان امسال مقداري شرايط پيچيده‌اي دارد، سن هلال ماه در پهنه ایران از جنوب شرق به شمال غرب کشورمان در لحظه غروب خورشید بین 11،30 تا 13،30 دقیقه متغیراست با توجه به سن هلال که از مهمترین پارامترهای رویت هلال ماه می باشد به نتیجه قطعی خواهیم رسید تحت هیچ شرایطی هلال ماهی با این سن با چشم غیر مسلح قابل رویت نیست و هیچ گزارش دقیق و کاملی هم در دنیا از رویت هلالی با این سن ثبت نشده است. لازم به ذکر است اگر هلال ماه در شامگاه 29 ام ماه رؤیت شود، آن ماه به پايان رسيده است و فردا روز اول ماه بعد است ولي اگر هلال ماه در شامگاه روز 29 ام رؤیت نشد ماه 30 روزه مي باشد.