مطالب علمی

تلسکوپ آرایه هسته ای طیف نمایی ناسا (NuSTAR) توانست از یک رویداد نادر و وخیم در نواحی که حول یک ابرسیاه چاله را گرفته اند تصویر برداری کند. یک منبع فشرده از پرتو ایکس که در نزدیکی سیاه چاله قرار دارد و به آن هاله می گویند، در عرض چند روز به سیاه چاله نزدیکتر شده است.

مایکل پارکر از موسسه ستاره شناسی کمبریج گفت: "این هاله به تازگی به سمت سیاه چاله کشیده شده است، با این نتیجه که گرانش شدید سیاه چاله همه نور را به سمت حلقه محاطش، جایی که مواد در حال فرو رفتن در سیاه چاله با حرکت گردابی می باشد، می کشد."

با نزدیکتر شدن هاله به سیاه چاله، گرانش سیاه چاله نیروی کشش بیشتری را بر روی پرتوهای ایکس ساتع شده اعمال می کند. نتیجه مات شدن شدید و کشیده شدن نور پرتو ایکس است. چنین مواردی در گذشته نیز رویت شده بود ولی هیچ کدام به این اندازه شدت نداشته اند.

باور ما بر این است که ابرسیاه چاله ها در مرکز کهکشان ها وجود داردند. برخی از آنها بزرگتر بوده و سریع تر از دیگران می چرخند. سیاه چاله های که در این تحقیق به آن اشاره شده به نام Markarian 335 یا Mrk 335 شناخته می شود و فاصله آن از زمین در حدود 324 میلیون سال نوری در جهت صورت فلکی اسب بالدار است. این سیاه چاله یکی از بزرگترین سامانه هاییست که تا کنون دیده شده است. این سیاه چاله می تواند جرمی برابر با 10 میلیون خورشید ما را در ناحیه ای به اندازه تنها 30 برابر قطر خورشید ما جمع کند و آنچنان سریع به دور خود می گردد که فابریک زمان و فضا را نیز به دنبال خود می کشد.

با اینکه نورهایی که به داخل سیاه چاله فرو می روند دیگر بر نمی گردند، دیگر نورهای با انرژی بالا از هاله و حلقه رو به رشد متشکل از مواد به شدت داغ ساتع می شوند. با وجود اینکه ستاره شناسان نظر مطمئنی در مورد شکل و دمای هاله ها ندارند، آنها بر این عقیده اند که این هاله ها دارای ذراتی هستند که با سرعتی تقریباً برابر با سرعت نور حرکت می کنند.  

مشاهدات آینده مشخص خواهند کرد که آیا هاله همچنان در حال نزدیک شدن به سیاه چاله است یا حتی در حال دور شدن از آن؟ داده های تازه می توانند کمک بسیار زیادی در درک طبیعت اسرارآمیز هاله های سیاه چاله ها بکنند. بعلاوه، مشاهدات به اندازه گیری دقیق تری از سرعت چرخش سریع و نسبیتی Mrk 335 کمک کرده است. همانطور که در نظریه نسبیت انیشتن توصیف شده است؛ سرعت های نسبیتی به آن دسته از موادی می گویند که سرعت حرکتشان در حال رسیدن به سرعت نور است.

فیونا هریسون، مدیر بخش تحقیقات NuSTAR از موسسه فناوری کالیفرنیا (Caltech) واقع در پاسادینا گفت: " ما هنوز نمی دانیم که این هاله ها چگونه ساخته می شوند و یا چرا شکل خود را تغییر می دهد. ولی چیزی که ما می بینیم این است که این هاله ها مواد حول سیاه چاله را روشن کرده و به ما اجازه می دهد که بتوانیم آنها را آنقدر از نزدیک مطالعه کنیم و بتوانیم نظریه عمومی نسبیت آلبرت انیشتن را اثبات کنیم. "  

بخش علمی مرکز علوم و ستاره شناسی تهران