ماه گرفتگی
برای آنکه گرفتگی ماه پیش آید لازم است خورشید،زمین و ماه هر سه در یک صفحه قرار گیرند.در ماه گرفتگی ،مخروط تمام سایه زمین باید ماه را در بر گیرد.اگر سه جرم سماوی ماه،خورشید و زمین همیشه در یک سطح قرار داشتند گرفتگی ماه در همه فازهای بدر ماه صورت می گیرد.اما این مطلب با آنچه در عمل اتفاق می افتد مطابق نیست. مدار حرکت ماه بدور زمین در حدود 5 درجه و 9 دقیقه نسبت به سطح دایره البروج (سطح مدار زمین)متمایل است.در نتیجه ماه گرفتگی فقط وقتی وقوع می یابد ماه بدر در یکی از دو گروه قرار می گیرد.
در ماه گرفتگی لازم است که ماه در نزدیکی یکی از گره های مدار خود باشد.ماه در حالت مقابله یعنی در فاز بدر باشد.در هنگام خسوف ماه،اول وارد قسمت نیمسایه زمین میشود.در این حالت چنانچه ناظری در ماه باشد خواهد دید که قسمتی از قرص خورشید توسط زمین پوشانده شده است.تشخیص گرفتگی ماه در نیمسایه زمین مشکل است.وقتی که گرفتگی ماه در نزدیکی یکی از گره های آن صورت گیرد ممکن است گرفتگی آن جزئی و یا کمی باشد، گرفتگی ماه وقتی جزئی است که قسمتی از کره ماه داخل قسمت تمام سایه زمین گرددو هنگامی کلی است که تمام کره ماه داخل قسمت تمام سایه زمین شود.
در فاصله ماه ،قطر تمام سایه زمین در حدود 9000 کیلومتر است در حالیکه قطر ماه 3476 کیلومتر می باشد.در نتیجه طول مدت گرفتگی ماه می تواند از 2 الی 3 ساعت باشد.تمام گرفتگیهای ماه ،در طول مدت آن،در همه نقاط سطح زمین که ماه در آنها طلوع کرده است،قابل رویت است. حتی در موارد خسوف کلی ،قرص ماه با روشنی کمی قابل دیدن است چه مقداری از نور خورشید پس از شکست در اتمسفر زمین ،به رویه ماه رسیده،موجب روشن شدن آن به مقدار کم می گردد.از آنجائیکه اتمسفر زمین نور قرمز را بیشتر از نور آبی از خود عبور می دهد لذا سطح ماه به هنگام گرفتگی کامل قرمز رنگ می شود.
بخش علمی مرکز علوم و ستاره شناسی تهران