خداحافظ جستجوگر رسی
این هم یک کنایه برای شما:در این هفته، در طول یکی از جلسات انجمن ستاره شناسی آمریکا، محققین یک سیاه چاله سحرآمیز ملقب به H1743-322را توصیف کردند که در سال 2009 دو حباب مواد به شدت داغ را به بیرون پرت کرد. کلید یافتن این کشفیات رصدهایی بوده که از جستوجوگر تایمینگ اشعه X که فقط چند روز قبل از این جلسه تمام کنترل گر های روی زمین آن برای همیشه در 5 ژانویه پس از 16 سال کار تعطیل شده بود انجام شد.
جستجوگر تایمینگ اشعه X رسی با جرم 5/3 تنی اش در فاصله 600 کیلومتری به دور زمین می چرخد، که پس از 16 سال رصد بالاخره در سال 2012 به کار خود خاتمه داد.
ناسا/ GSFC
همانطور که دانشمند پروژه، تاد استرومایر در اعلانیه ناسا اعلام کرد:فضاپیما و تجهیزاتش خودشان نشانگر سن بالای آن بودند." تا حدی به این دلیل ولی غالبا برای اینکه آژانس فضایی بودجه کمی برای اداره همه فضاپیماهایش داشت، مدیران ارشد ناسا به پیروی از پیشنهاد یک هیئت بازیابی خارجی اقدام به قطع بودجه این ماموریت کردند.
جستوجو گر تایمینگ اشعه ایکس در دسامبر 1995 پرتاب شد. فضاپیما 5/1 تنی چند ماه بعد به افتخار پیشرو زمینه تازه ستاره شناسی با اشعه Xدر دهه 1960،برونو رسی (93-1905) نام گرفت.
RXTE یکی از فضاپیما های زحمت کشیست که کمتر در موردشان می شنوید. وظیفه این فضاپیما ثبت تغییرات خیلی کوچک منایع اشعه ایکس کیهان بود. سه وسیله RXTE به متخصصان انرژی های شدید اجازه می داد تا بتوانند حتی اتفاقات ریز را که در سرعتی در حد چند میکرو ثانیه رخ می دهد مشاهده کنند. فضاپیما مراقب اشعه های X در نوار های بزرگ آسمان میان نرخ بزرگی از انرژی –بین 2000 تا 250000 الکترون ولت- بود(یک نرخ عادی مقدار اشعه X حدود 60000 eV است)
این توانایی ها شاید زیاد هیجان انگیز یه نظر نیایند، این ماموریت از مدل ماموریت هایی نبود که تیم روابط عمومی ناسا پول زیادی خرجش کند تا بتواند یک سری تصویر هنری جالب و ویدئو های مهیج تهیه کند. ولی آنها برای به دست آوردن جزئیات فعالیت های کوتوله های سفید، ستاره های نوترونی و سیاه چاله ها بسیار قاطع بودند.و فضاپیما به محظ رخ دادن یک انفجار می توانست سریعا چرخیده و آن را رصد کند.
یک تصویر هنری از کشش فریم نشانگر چرخش پیچدار زمان و مکان در یک سیاه چاله است.همانطور که ماده در حلقه جمع آوری جمع می شود برخی از گاز ها به سمت بیرون چلانده می شوند تا فوران های با درخشندگی بسیار بالا را به وجود آورند.
SوT: جو برگرون
اولین خبر بزرگی که از ماموریت RXTE بدست آمد در سال 1997 بود، وقتی که ستاره شناسان از تایمینگ های RXTE برای نشان دادن این امر که جاذبه گرانشی سیاه چاله های چرخان آنقدر زیاد است که همه زمان و مکان مجاور خود را به درون بکشد استفاده کردند.این نسبیت کشش فریمی در سال 1918توسط آلبرت انیشتن پیش بینی شد ولی هیچ وقت رصد نشد.
در اواخر دهه 1990،دانشمند ناسا، کریسا کوولیوتو و همکارانش از RXTEبری تایید وجود مگنتار های چرخان به دور ستاره های نوترونی با میدان مغناطیسی بیش از 100 تریلیون برابری خورشید استفاده کردند.این مشاهدات برای کوولوتو، رابرت دانچن و کریستوفر تامپسون، کسانی که وجود مگنتار ها را پیشبینی کردند جایزه برونو رسی سال 2003 برای ستاره شناسی با انرژی بالا را به ارمغان آورد.
یک هدف همیشگی برای این ماشین های تایمینگ، اتا کارینا، دومین ابر اختر جنوب آسمانی که تا اواسط قرن 18به روشنی می درخشید، انقدر درخشان که با کلب اکبر هم رقابت می کرد بوده است. مشاهدات RXTE اولین نشانه های اینکه اتا کارینا ممکن است دو ستاره عظیم الجثه به شدت نزدیک باشد را اعلام کرد، شکی که چند سال بعد توسط یک رصدخانه فضایی دیگر،جستوجو گر طیف نگار اشعه های فرابنفش دور دست ثابت شد.
در واقع، در طی سالیان مشاهدات RXTEدر بیش از 2000مقاله داوری شده مورد استفاده قرار گرفته شد.برای یک فضاپیما فعالیتش که در سال فقط چند میلیون دلار خرج بر می دارد آنقدر هم بد نیست.
حالا چی؟ RXTEقابیلت های منحصر به فردی را ارائه کره است که با فضاپیما های امروزی مثل سویفت ناسا یا سوزاکو ژاپن قابل مقایسه نیستند.یک جایگزین مناسب استروست هندوستان خواهد بود.که در اواخر امسال پرتاب می شود و فقط به رصد منابع زودگذز پرتو های X می پردازد.