مطالب علمی

مشتری

   فاصله تا خورشید:

کمترین: 740,300,000 کیلومتر

متوسط: 778,100,000 کیلومتر

بیشترین: 815,900,000 کیلومتر

خروج از مرکز مدار: 0,048

زاویه میل مدار با دایره البروج: ً18 َ18 10

دوره تناوب حرکت انتقالی به دور خورشید:

نجومی: 86 روز و 11 سال

هلالی: 9/398 روز

سرعت مداری(میانگین): 13 کیلومتر در ثانیه

فاصله از زمین:

کمترین: 590,000,000 کیلومتر

بیشترین: 965,000,000 کیلومتر

قطر زاویه ای( مقدار متوسط, به هنگام مقابله): 86/48

قطر:

کمترین(قطبی): 133,500 کیلومتر

بیشترین( استوایی): 142,984 کیلومتر

حجم: 1,319 برابر حجم زمین

جرم: 317,9 برابر جرم زمین

چگالی: 0,24 برابر جگالی زمین

شتاب گرانش سطحی: 2,69 برابر شتاب گرانش سطحی زمین

سرعت گریز: 60 کیلومتر بر ثانیه

دوره تناوب حرکت وضعی به دور محور(میانگین): 9 ساعت و 50 دقیقه و 30 ثانیه

زاویه میل استوای سیاره با مدار آن: َ7 ̊ 3

دما (در راس ابرها): ̊ 145- درجه سانتی گراد

نسبت بازتاب: 0,52

 

     مشتری از تمام سیارات حجیم تر است: می تواند در حجمی که اشغال کرده است تمامی سیارات دیگر این منظومه را جای دهد. جرم آن نیز عظیم است. سیصد کره به سنگینی زمین لازم است تا با وزن آن موازنه کند.

     تنها یک ستاره وجود دارد که در روشنی بر مشتری فزونی دارد و آن شعرای یمانی است و تنها سیاره زهره و گاه سیاره مریخ است که از او پرنور تر اند. مشتری تقریبا شش ماه از سال به صورت سیاره ای درخشان در پهنه ستارگان دیده می شود.

     دوره تناوب سیاره با عرض جغرافیایی تغییر می کند- در استوا از همه کمتر(9 ساعت و 50 دقیقه) و عرض های دور از استوا از همه بیشتر( 9 ساعت و 96 دقیقه) است. دوره تناوب میانگین سیاره 9 ساعت و 50 دقیقه است. تغییرات دوره تناوب با عرض جغرافیایی به طور یکنواخت افزایش پیدا نمی کند، بلکه کاملا نا منظم است. برای تکمیل آشفتگی، دوره های تناوب در عرض های جغرافیایی نظیر در نیم کره های شمالی و جنوبی مشتری یکسان نیستند و در فاصله های زمانی دراز هم ثابت نمی مانند.

     دوره تناوب متوسط حرکت وضعی مشتری- 9 ساعت و 54 دقیقه- و شعاع آن-71,400 کیلومتر- ایجاب می کنند که سرعت ماده در نزدیکی سطح بسیار زیاد، در حقیقت 48,000 کیلومتر در ساعت باشد. رقم نظیر برای زمین در حدود 1600 کیلومتر در ساعت است.

     تردیدی نیست که سرعت بسیار زیاد دوران مشتری موجد برآمدگی قابل ملاحضه استوایی سیاره است؛ قطر قطبی سیاره در حدود 9300 کیلومتر از قطر استوایی آن کمتر است.

     در برخی مواقع لکه های روشنی بر کمربند های تاریک مشتری و در مواقع دیگر لکه های تاریک بر کمربند های روشن آن پدیدار می شود. یکی از این لکه ها موسوم به لکه سرخ بزرگ، در تاریخ نجوم واجد اهمیت است. این لکه تقریبا به طور ناگهانی در سال 1878 آشکار شد و منطقه ای را به طول 50,000 کیلومتر و به عرض 11,000 کیلومتر فرا گرفت. اندک زمانی پس از ظهور، شروع بع محو شدن کرد، نخست به سرعت و بعد به آرامی، سپس بار دیگر پر نور شد. این لکه از زمانی که برای نخستین بار دیده شد تا کنون چندین بار دستخوش چنین چرخه هایی شده است.

     اطلاعات زیر به یاری چند سفینه ای بدست آمده که برای تحقیقات به فضا فرستاده شده بودند:

1- میدان مغناطیسی: میدان مغناطیسی این سیاره بسیار شدید ست. انرژی کل این میدان 400,000,000 برابر انرژی ذخیره شده در میدان مغناطیسی زمین است. میدان مغناطیسی مشتری با محور دوران آن زاویه 10 درجه می سازد و محور آن در حدود 8000 کیلومتر با مرکز سیاره فاصله دارد.

2- کمربند ذرات پر انرژی: مشتری دارای کمربند قرص مانند بسیار مسطحی از ذرات پر انرژی الکترون, پروتون و آلفا است.

3- چشمه گرمای داخلی. مشتری 1,7 برابر انرژی که از خورشید دریافت می دارد را گسیل می کند و این حاکی از وجود یک چشمه انرژی داخلی در سیاره است. منبع این انرژی احتمالا واپاشی رادیواکتیوی و رمبش آرام گرانشی است.

4- دما در راس ابرها: در راس کمربندها، دما در سمت متوجه به خورشید برابر است با دمای سمت دور از خورشید.

5- هسته: هسته این سیاره احتمالا کاملا جامد است که اقیانوسی از هیدروژن مایع روی آن قرار دارد. دمای هسته در حدود 50,000 درجه سانتی گراد است.

6-لکه سرخ بزرگ مشتری واچرخه(anticyclone) عظیمی است که جریان عادی نوار را که به سمت مشرق است، مانع می شود. قسمتی از جریان شاره که به وسیله لکه به غرب رانده می شود، الگوی تلاطمی موجداری را پدید می آورد. به علاوه آشکار شده است که لکه های سفید کوچکتری هم که بر سطح سیاره دیده می شود، واچرخه هایی کوچکتر اند. رنگ سرخ لکه بزرگ احتمالا معلول وجود فسفین است. تلاطم موجود در لکه بزرگ, فسفین را از سطح سیاره به راس ابرها می آورد. در آنجا تابش فرابنفش خورشید این ماده را به فسفر تجزیه می کند. آشکارسازهای فروسرخ سفینه های ارسال شده، دمای لکه بزرگ را اندکی کمتر از نواحی مجاور(110- درجه سانتی گراد) به دست داده اند.

7-حلقه مشتری: مشتری دارای حلقه نازکی از مواد و سنگریزه ها(شبیه حلقه زحل) است. ضخامت این حلقه، در حدود 30 کیلومتر و فاصله آن از مرکز سیاره بین 100 تا 120 هزار کیلومتر است.

ساختمان سیاره:

     ساختمان کامل این سیاره هنوز شناخته شده نیست. اما مطالب زیر را می توان گفت:

1- مطالعات طیف نگاری حاکی از وجود آمونیاک، متان، هیدروژن مولکولی(2H) در جو سیاره است.

2-چگالی متوسط این سیاره یک چهارم چگالی متوسط زمین است. اطلاعات دیگری که در میانه سال های 1970 به دست آمد منجر به این شده است که مطالب زیر متحمل شمرده شود:

1-ترکیب شیمیایی این سیاره شبیه ترکیب شیمیایی خورشید است. یعنی بخش عمده آن هیدروژن است. به علاوه درصد کمی هلیوم و اندکی مواد دیگر.

2-بخش داخلی آن احتمالا مایع یا جامد است، اما گازی نیست؛ زیرا دما آنقدر زیاد نیست که بتواند بر فشارهای عظیم ناشی از طبقات جو فایق آید. فشار در مرکز سیاره در حدود 32 میلیون برابر جو است. در حال حاضر برای این بخش از داخل سیاره قطری نمی توان معین کرد. رقمی که اغلب اوقات گفته می شود این است که برابر با قطر سیاره منهای ضخامت 3200 کیلومتری جو آن است.

3-جو سیاره نیز مانند داخل آن عمدتا متشکل از مولکول هیدروژن(80%)، هلیوم(20%) و کسرهای ناچیزی CH4  و NH3.

4- قسمت اعظم آمونیاک احتمالا به صورت جامد و بلوری است؛ این بلورهای کوچک، نوارهای ابر و یا کمربندها را به وجود می آورند.

5- دما در راس این نوارها 145- درجه سانتی گراد و فشار در حدود فشار جو زمین در سطح دریا است.

قمرها:

     شصت و سه ماه بر گرد مشتری حرکت می کنند. از این مجموعه 23 قمر در سال 2003 کشف شدند. چهار قمر بزرگتر که به قمرهای گالیله ای معروف اند در سال1610 به وسیله گالیله کشف شدند. این قمرها با نام های آیو، اروپا، گانیمد و کالیستو هستند. بیشتر قمرهای مشتری در جهت عقربه های ساعت به دور مشتری می گردند که خلاف جهت گردش بیشتر اقمار منظومه شمسی است. این قمرها به احتمال زیاد سیارک های ربوده شده به وسیله سیاره اند. قمرهای مشتری به طور طبیعی به سه دسته تقسیم می شوند:

1- اقمار داخلی 2- اقمار میانی 3- اقمار بیرونی

اقمار داخلی: این گروه قمرها JI تا JV یعنی چهار قمر گالیله ای و قمری را که پروفسور بارنارد کشف کرد، شامل می شود.

     قمرهای گالیله ای مدارهایی تقریبا مستدیر دارند و در فواصلی بین 420,000 کیلومتر و 1,880,000 کیلومتر از مشتری با دوره تناوبی یک و یک سوم روز تا شانزده و دو سوم روز حرکت می کنند. دوره تناوبی و حرکت وضعی و انتقالی آنها برابر است. بنابراین ناظری که بر مشتری قرار دارد همواره یک روی این چهار قمر را می بیند. هر چهار قمر به اندازه کافی بزرگ اند که در تلسکوپ، قرص های قابل مشاهده ای را پدید آوردند و اگر تلاءلو چیره سیاره اصلی نبود با چشم برهنه می شد آنها را دید.

     آیو داخلی ترین قمر گالیله ای از نظر آتشفشانی، فعال است. این قمر که هم اندازه ماه است دارای بیش از 500 آتش فشان است که حدود 100 تای آنها فعال اند. آیو دارای جوی از گوگرد، اکسیژن و سدیم است. موادی که از آتش فشان های آیو خارج می شود احتمالا منبع موادیست که به صورت چنبره ای از پلاسما مشتری را احاطه می کند.

     اروپا ظاهرا هموارترین جسم منظومه شمسی است . این قمر به صافی توپ بیلیارد است. گمان می رود که سطح این قمر تا ضخامتی در حدود 100 کیلومتر عمدتا از یخ و آب باشد. چگالی اروپا 3 گرم بر سانتی متر مکعب است.

     چگالی گانیمد( 1,9 گرم بر سانتی متر مکعب) از چگالی اروپا کمتر است. حدس زده می شود که نیمی از وزن این قمر آب باشد. نواحی تاریکی در سطح قمر وجود دارد که دارای دهانه های بسیار است.

     چگالی کالیستو از سه قمر دیگر کمتر است. سطح آن دارای دهانه های زیادی است. دلایلی در دست است که کالیستو کهنسال ترین قمر گالیله ای است. نزدیک بودن چگالی های کالیستو و گانیمد حکایت از شباهت ترکیب شیمیایی آن دو می کند.

قمر های میانی:

     این قمرها همه کوچک اند و قطرشان از 160 کیلومتر نیز کمتر است و به فاصله 11 میلیون کیلومتری از مشتری قرار دارند. دوره تناوبی حرکت انتقالی آنها در حدود 270 روز برآورد شده است.

قمرهای خارجی:

     این قمرها به دلایل زیر از دیگر قمرها متمایز اند:

1-    فاصله زیاد از سیاره اصلی که نزدیک 24 میلیون کیلومتر برآورد می شود.

2-    دوره های تناوب طولانی که از 2 سال هم بیشتر است.

3-    وجود حرکت معکوس(رجعی) برای این اقمار. یعنی گردش در جهتی خلاف تمامی سیارات و قمرهای منظومه شمسی. در جهت عقربه های ساعت.


برچسب‌ها:

,

 

نظرات کاربران

تنها کاربران ثبت نام کرده مجاز به ارسال نظر می باشند.
در حال حاضر هیچ نظری ثبت نشده است. شما می توانید اولین نفری باشید که نظر می دهید.